Dr Barbara Kaszowska-Wandor. O literaturze w państwie filozofów.

Termin: 07.11.2014
Miejsce: Pałac biskupa Erazma Ciołka, Kraków, ul. Kanonicza 17

dr Barbara Kaszowska-Wandor

Instytut Nauk o Literaturze Polskiej im. Ireneusza Opackiego

Uniwersytet Śląski

b.kaszowska@interia.pl

7 listopada 2014, godz. 11.30, Pałac biskupa Erazma Ciołka, Kraków, ul. Kanonicza 17

O literaturze w państwie filozofów.

Res publica litteraria  i współczesne spory na temat wspólnotowości

„Podstawowym założeniem było zawsze to, że wspólnota urzeczywistnia się w absolucie dzieła bądź sama urzeczywistnia się jako dzieło. Z tego powodu owa ‘nowoczesność' – niezależnie od statusu, jaki sama chciała sobie przypisać – pozostaje w zasadzie humanizmem.

Trzeba będzie powrócić do tego, co zrodziło – choćby za cenę naiwności lub niezrozumienia  - imperatyw literackiego doświadczenia wspólnoty…"

/Jean-Luc Nancy, Rozdzielona wspólnota, tłum. T. Załuski/

Res publica litteraria okresy swojej świetności przeżywała kilkakrotnie i, choć większość uczonych za czas jej ostatecznego rozbioru chciałaby uznać Rewolucję Francuską, nieoczekiwanie, początek XXI wieku zapowiada kolejny powrót złotego wieku tej idei. Liczba publikacji i wystąpień poświęconych republice, traktowanej nie tylko jako literacka metafora, ale nawet jako quasi-instytucja, jest obecnie zdumiewająca i wydaje się rosnąć z każdym rokiem. Piszą o niej, zafascynowani ideą sieciowości i koncepcjami Bruno Latoura, socjologowie, medioznawcy, badający za Habermasem przemiany sfery publicznej, politolodzy, wierni czytelnicy Andersona, wieszczący „wyczerpanie się nacjonalistycznych i socjalistycznych społecznych wyobrażeń" i wreszcie filozofowie, którzy jak Jean-Luc Nancy, obmyślają nową „roz-dzieloną wspólnotę" (La communauté désoeuvrée). Wszyscy oni, pisząc o republice, chcąc nie chcąc mówią także o literaturze i czynią to niejednokrotnie bardzo interesująco. W wystąpieniu mowa będzie zatem przede wszystkim o literaturze – literaturze czytanej przez filozofów i współtworzącej ich myślowe konstrukcje wspólnoty.

Punktem wyjścia stanie się tu tradycja pitagorejska jako bardzo ważne (a dotąd pomijane w pracach poświęconych idei republiki uczonych) źródło zarówno wyobrażeń dotyczących wspólnoty uczonych jak i całego szeregu pojęć opisujących doświadczenie wspólnotowości. To właśnie w tym kręgu znajdujemy nie tylko afirmację „teoretycznego", kontemplacyjnego modelu życia, ale także pytanie o rodzaj więzi łączących uczonego ze wspólnotą i wreszcie samą ideę wspólnoty mędrców, do której mógł nawiązać Platon. Tutaj wreszcie, odkrywamy przesłanki pewnego sposobu myślenia o tym, czym są w owej republice uczonych media literackie – myślenia, które określa całą formację humanistyczną.

Punktem dojścia stanie się z kolei współczesny mit utraconej czy też rozproszonej wspólnoty jako wyraz ciągłości ludzkich i humanistycznych imaginariów, ale także próby zerwania z nimi. Postawione zostanie zatem pytanie o motywację takich prób.

W centrum uwagi pozostanie jednak za każdym razem kwestia znaczenia nadawanego literaturze w filozoficznych sporach na temat wspólnotowości.

 

Data opublikowania: 27.10.2014
Osoba publikująca: Janusz Smulski