"Carmen de bisonte"
Ałła Brzozowska, "Carmen de bisonte" Mikołaja Hussowskiego, czyli ostatnia mowa polityczna Erazma Ciołka.
11 stycznia 2012
Na początku 1520 roku poseł króla polskiego i wielkiego księcia litewskiego do Stolicy Apostolskiej, biskup płocki Erazm Ciołek, znalazł się w bardzo trudnej sytuacji. Od ponad pół roku bowiem wysłannik króla Zygmunta pozostawał w Wiecznym Mieście bez jakichkolwiek wiadomości z kraju, w Kurii Rzymskiej zaś szerzono najróżniejsze plotki i fałszywe wieści o sytuacji politycznej w państwie polsko-litewskim: mówiło się o odebraniu Prus Królewskich przez wojsko wielkiego mistrza krzyżackiego, o spustoszeniu wielkiej części królestwa przez Tatarów i o zajęciu całej niemal Litwy przez siły moskiewskie. Wobec braku listów od króla biskup Erazm Ciołek nie miał możliwości prostowania tych wszystkich fałszywych pogłosek, a co za tym idzie – realizacji zadań swojej misji dyplomatycznej. W chwili gdy posłaniec nareszcie dostarczył listy od króla, Ciołek wraz z papieżem był obecny na przedstawieniu tragedii nowego autora. Ta, trudna dziś do zidentyfikowania tragedia, mówiła o tym, jak niezwykła przenikliwość sędziów doprowadziła do odkrycia oszczerstw i fałszerstw. Ciołek opisuje, że odczytany papieżowi w przerwie między aktami list królewski, dementujący bezpodstawne plotki, wzbudził niemałe zamieszanie.
Zdaje się, że w odpowiedzi na tego rodzaju oszczerczą działalność przeciwników politycznych Polski i Litwy, w której wykorzystywana była także twórczość literacka, zlecił biskup płocki Mikołajowi Hussowskiemu do napisania alegoryczny poemat – Carmen de statura, feritate ac venatione bisontis. Utwór z jednej strony wpisuje się w zainteresowania papieża Leona X opisami geograficznymi i przyrodniczymi, a także w jego zamiłowania do polowań, a więc traktuje o postaci, naturze i polowaniu na żubra – największe zwierzę lasów północnych. Z drugiej zaś strony autor często wprowadza aluzje do aktualnych wydarzeń oraz bezpośrednio odwołuje się do ówczesnej sytuacji politycznej, poświęcając temu dość długie ustępy, co niejednokrotnie było odbierane przez badaczy jako uchybienie niedoświadczonego w wierszowaniu poety. Polityczny cel dzieła oraz wpływ biskupa płockiego na jego kształt jest jednak wyraźnie widoczny na poziomie kompozycji. Parafrazując oracje swojego mecenasa, Hussowski nadał poematowi strukturę mowy politycznej. Autor posłużył się tytułowym żubrem jedynie jako przykładem, tzw. exemplum ex minore ad maius ductum, dzięki któremu próbował jeszcze dobitniej zwrócić uwagę na skomplikowaną sytuację kraju polsko-litewskiego oraz całego chrześcijaństwa, realizując tym samym misję dyplomatyczną Erazma Ciołka. Poseł królewski poprzez formę poetycką i alegorię usiłował po raz kolejny przekonać Kurię Rzymską do racji stanu swojego państwa.
W proponowanym referacie zostanie pokazana struktura kompozycyjna Carmen de bisonte i zaproponowana nowa interpretacja tego utworu z uwzględnieniem kontekstu historycznego
Osoba publikująca: Janusz Smulski