Pracownia Literatury Renesansu

Bartosz Awianowicz, Tułaczka i wygnanie w poezji Owidiusza i Filipa Kallimacha Buonaccorsiego – między poetycką autobiografią a kreacją literacką

14 stycznia 2008

W losach i twórczości Owidiusza (43 przed Chr.–ok. 17 po Chr.) i Filipa Buonaccorsiego zwanego Kallimachem (1437–1496) odnajdujemy wiele analogii. Obaj zyskali sławę w Rzymie, gdzie pierwszy jako autor Amores, Heroid i Ars amatoria zyskał sławę najwybitniejszego poety swego pokolenia, drugi zaś trafił do humanistycznego kręgu Akademii Rzymskiej, znajdując jednocześnie możnych protektorów wśród kardynałów. Cios, jakim było wygnanie, dotknął Owidiusza później: do Tomi został relegowany jako już pięćdziesięcioletni mężczyzna w 8 r. po Chr. Buonaccorsi tymczasem, zamieszany w spisek przeciw papieżowi Pawłowi II, musiał uchodzić z Rzymu w 1468 r., gdy miał niespełna 31 lat. 

W nowej sytuacji obaj nie przestali pisać: podczas przymusowego pobytu nad Morzem Czarnym autor Ars amatoria kontynuował pracę nad Fasti, przede wszystkim zaś pisał Tristia i Epistulae ex Ponto, podczas gdy Kallimach, gdy po dłuższej tułaczce ostatecznie znalazł schronienie (na przełomie 1469–1470) w Polsce, szybko wydał zbiór elegii i epigramatów pt. Fannietum. Pewne podobieństwo losów wpłynęło na liczne u włoskiego humanisty zapożyczenia z Owidiusza. Buonaccorsi nie poprzestaje jednak na wygnańczej twórczości Rzymianina, równie chętnie inspiruje się rzymską poezją miłosną, jak również eposem. Wykorzystując Owidiańską topikę mroźnej i barbarzyńskiej Północy oraz podobne środki amplifikacyjne, nadaje im jednocześnie nowe funkcje. Warto zatem przyjrzeć się bliżej twórczości obydwu poetów nie tylko pod kontem similiów, lecz również celowości ich doboru.